دولت اسلامگرای ترکیه که از لائیسیته تنها پوسته آن را حفظ کرده است، اکنون در صدد جلب همکاری همه کشورهای اسلامی و همسایگان خود برای ساختن ترکیه‌ای قدرتمند و مسلمان با همه الزامات و دستاوردهای یک کشور پیشرفته است زیرا اگرچه کمالیست‌ها سعی دارند به آرمان‌های لائیک کمال آتاتورک وفادار بمانند اما در بطن جامعه ترکیه، اسلامگرایی در حال پیشرفت است.
تا پیش از روی کار آمدن حزب اسلامگرای عدالت و توسعه در ترکیه این کشور تلاش زیادی را در جهت وارد شدن به اتحادیه اروپا به کار می‌بست ولی هربار با مشکلی روبه‌رو شده و به آرزوی دیرینه خود نمی‌رسید. اکنون اسلامگرایان ترکیه راه دیگری را در پیش گرفته و نگاه خود را از غرب به سوی شرق برگردانده‌اند. این نگاه که از سال2002 در این کشور مورد توجه قرار گرفت و اجرایی شد موفقیت بزرگی را نصیب ترکیه کرد؛ به‌طوری که اکنون این اروپاست که اصرار دارد ترکیه را وارد اتحادیه خود کند.
در نگاه جدید ترکیه به شرق، هر چند که جهت‌گیری کلی سیاست ترکیه در خاورمیانه همسویی با سیاست آمریکا و متحدان آن است اما دولت رجب طیب اردوغان تاکتیک‌هایی در پیش گرفته است که طرف‌های مخالف سیاست آمریکا در منطقه نیز آن را بیشتر به بی‌طرفی می‌شناسند. همین موقعیت بود که امکان میانجیگری ترکیه بین سوریه و اسرائیل را فراهم کرد و باعث شد که آنها چهار دور مذاکره غیرمستقیم در آنکارا برگزار کنند.
به‌نظر نمی‌رسد جدال لفظی و بی‌سابقه اردوغان با شیمون پرز، رئیس‌جمهوری رژیم صهیونیستی در جریان کنفرانس داووس نیز بر موقعیت خاص ترکیه در بین اسرائیلی‌ها تاثیر گذاشته باشد؛ هر چند این حرکت اردوغان به اعتبار بیشتر ترکیه در بین مردم مسلمان این کشور و گروه‌ها و کشورهای مخالف رژیم تل‌آویو در منطقه منجر شده است.
اکنون ترکیه علاقه‌مند است بار دیگر نقش میانجیگرانه خود را در خاورمیانه باز یابد. اردوغان برای عملی کردن سیاست قدرتمند کردن ترکیه در منطقه خاورمیانه تلاش‌های زیادی را آغاز کرده است.
تلاش ترکیه برای حل اختلافات میان عراق و سوریه یکی از سیاست‌های این کشور در نزدیکی و همکاری با کشورهای همسایه است.
ترکیه آمادگی خود را برای کاستن از تنش دیپلماتیک میان عراق و سوریه بر سر انفجارهای اخیر در عراق اعلام کرد و برای این منظور وزیر امور خارجه خود را به این دو کشور اعزام کرد.
ترکیه همچنین تلاش کرد که به کدورت‌های 100ساله خود با ارامنه هم پایان دهد. دیدار مقامات دو کشور از یک بازی فوتبال دوستانه میان دو تیم ارمنی و ترکیه‌ای، آبی بود که روی آتش کدورت پاشیده شد و سرانجام وزیران امور خارجه ترکیه و ارمنستان روز شنبه دهم اکتبر (۱۸ مهر ماه) در شهر زوریخ سوئیس توافقنامه عادی‌سازی روابط بین دو کشور را امضا کردند.ترکیه در اقدامی جدید عزم خود در پایان بخشیدن به تضادهایش با کردهای این کشور را هم نشان داد.
علاوه بر کردها، سوریه، عراق، ارمنستان، جمهوری آذربایجان... و اینک تهران هدف سیاست خارجی فعال ترکیه قرار گرفته است.نخست‌وزیر ترکیه در آبان ماه جاری در راس هیاتی متشکل از وزرای خارجه، انرژی و بازرگانی، 18نماینده پارلمان، حدود 100 نفر از نمایندگان بخش خصوصی و با پوشش خبری 40خبرنگار وارد تهران شد.
موضوع پرونده هسته‌ای ایران یکی از سر فصل‌های مهم دیدارهای اردوغان با مقامات ایرانی اعلام شد.
نخست‌وزیر ترکیه از مدت‌ها قبل موضوع این سفر را مطرح کرده و گفته بود که قصد دارد با ایران در مورد مسئله هسته‌ای این کشور مذاکره کند، در عین حال اردوغان گفته بود که نقش واسطه در این خصوص نخواهد داشت.
ترکیه همواره از دستیابی ایران به انرژی هسته‌ای صلح آمیز دفاع کرده و مقام‌های ترکیه‌ای بارها علاقه خود برای کمک به حل اختلافات ایران و آمریکا را هم اعلام کرده‌اند.
آمریکا هم تمایل خود به ایفای چنین نقشی از سوی آنکارا را اعلام کرده اما ایران آن را رد کرده است. اگر چه ترکیب هیات همراه اردوغان به ایران بیشتر از آنکه تداعی‌کننده بحث‌های سیاسی باشد نشان‌دهنده زمینه‌های همکاری‌های اقتصادی بود اما گفته شد که اردوغان در سفر به تهران و ضمن دیدار با مقام‌های ایرانی درباره موضوعاتی مانند برنامه هسته‌ای هم بحث و تبادل‌نظر کرد.
آخرین بار موضوع راه‌اندازی فرودگاه امام خمینی که بخشی از خدمات آن به یک شرکت ترکیه‌ای واگذار شده بود تنش‌هایی را در روابط اقتصادی دو طرف ایجاد کرد. البته دولت‌های ایران و ترکیه اجازه ندادند که این تنش سایه خود را بر روابط مثبت دو همسایه گسترده کند.
وزیر انرژی ترکیه پیش از سفر اردوغان به تهران، از احتمال بستن قرارداد 5/3میلیارد دلاری برای توسعه بزرگ‌ترین میدان گازی ایران (پارس‌جنوبی) خبر داده بود. در دیدار محمود احمدی‌نژاد، از ترکیه در مرداد ماه سال گذشته، طرفین توافق کردند که سطح مبادلات تجاری دو کشور به رقم 20میلیارد دلار در سال افزایش یابد. در حال حاضر سطح مبادلات تجاری ترکیه و ایران در حدود 7میلیارد دلار تخمین‌زده می‌شود.
خط لوله صادرات گاز ایران به ترکیه در سال۲۰۰۱ افتتاح شد.در پی قطع صادرات گاز روسیه به ترکیه از طریق اوکراین ایران اعلام آمادگی کرده است که صادرات گاز به این کشور را افزایش دهد.پیش از این وزیر انرژی ترکیه گفته بود در پی قطع صادرات گاز روسیه به ترکیه، ایران برای افزایش میزان گاز صادراتی به این کشور اعلام آمادگی کرده است.
ایران در سال۱۹۹۶ قراردادی با ترکیه برای صادرات گاز به آن کشور امضا کرد و صادرات گاز ایران از سال۲۰۰۱ آغاز شده است اما در چند سال گذشته صادرات گاز ایران به ترکیه بارها به‌خصوص در فصل زمستان به‌علت افزایش مصرف داخلی و افت فشار قطع شد.علاوه بر سرمایه‌گذاری ترکیه در بخش‌های نفت و گاز، اعلام شد که این کشور ساخت هتلی در شیراز که یکی از قطب‌های گردشگری ایران است را آغاز خواهد کرد.
موضوع دیگری که نظر تحلیل‌گران را در سفر نخست‌وزیر ترکیه به تهران جلب کرد، تلاش اردوغان برای میانجیگری میان ایران و پاکستان بود؛ دو کشوری که روابط‌شان پس از حادثه بمب‌گذاری در شهرستان سرباز در جنوب شرقی ایران به تنش کشیده شد.اردوغان پیش از سفر به تهران سفری دو روزه به اسلام آباد داشت. یک مقام ارشد دولت ترکیه از همیاری این کشور به ایران و پاکستان برای حل مشکلات پس از حمله تروریستی اخیر در ایران سخن گفته بود.
اردوغان زمانی به ایران سفر کرد که از یک سو روابط میان ترکیه و متحد منطقه‌ای آن یعنی رژیم صهیونیستی وخیم شده و از سوی دیگر آنکارا به توافق‌های دوجانبه با سوریه و عراق افتخار می‌کند و آنها را نشانه «دوره جدید» در روابط با این کشورها برشمرده است.
نگرانی غرب
سفر اردوغان به ایران این نگرانی را در غرب ایجاد کرد که ممکن است آنکارا به آرامی از متحدان غربی خود روی برگرداند و برای به‌دست آوردن جایگاه خود به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای در خاورمیانه تلاش کند.از سال2002 یعنی زمانی که حزب اسلامگرای «عدالت و توسعه» در ترکیه قدرت گرفت، اردوغان به‌تدریج نفوذ این کشور را بر خاورمیانه افزایش داده است.تلاش ترکیه برای گسترش روابط با کشورهایی مانند ایران و سوریه به بهای ازدست دادن منافع خود با اسرائیل و غرب باعث نگرانی غرب شده است.
ترکیه چند هفته پیش از سفر اردوغان به تهران با اتخاذ موضعی بی‌سابقه، مانع از حضور اسرائیل در رزمایش ناتو شد و درپی این تصمیم ترکیه، آمریکا و ایتالیا هم به‌دلیل عدم‌حضور رژیم صهیونیستی، از حضور در رزمایش انصراف دادند.
تحلیل‌گران پیش‌بینی کرده‌اند که دولت آنکارا با تلاش برای دورکردن خود از تل‌آویو و میانجیگری در گفت‌وگوهای ایران و غرب برسر برنامه هسته‌ای، موضع خود را تغییر داده تا نظر مساعد متحدان منطقه‌ای‌اش را جلب کند.اردوغان با وجود فشار غربی‌ها تا‌کنون سفرهای متعددی به ایران داشته است زیرا روابط دو کشور از 400سال گذشته و به‌خصوص پس از معاهده ارزروم دوم که بین امیرکبیر و دولت وقت عثمانی به امضا رسید کاملا دوستانه و به دور از هر نوع تنش جدی بوده است.
این معاهده باعث شد که هیچ مشکل مرزی میان دوکشور طی این سال‌ها به‌وجود نیاید، زیرا این قرارداد حاوی نظرات کارشناسی شده و دقیق درخصوص مرزهای دوکشور بوده است. دو کشور در دوران مبارزه با گروه‌های تروریستی نیز از هماهنگی لازم برخوردار بودند. سابقه تاریخی درخشان بین دوکشور همواره از ایران و ترکیه دو دوست و دو متحد ساخته است؛ دوستی و اتحادی که نمی‌تواند هیچ خطری آن را تهدید کند و یا باعث نگرانی کشورهای دیگر به‌خصوص همسایگان باشد.
